پایگاه اطلاع رسانی حضرت آیت‌الله عبدالله احمدی شاهرودی
یکشنبه۲۵/۱۱/۹۴:
بررسی تحلیلی مطالب جلسه قبل:
آیابحث صحیح واعم مبتنی برپذیرش حقیقت شرعیه است یاخیر؟
مرحوم آخوند:
فرض اول:مبتنی برحقیقت شرعیه باشد:صحیح اعم بحث مستقلی نخواهدبودوذیل امرتاسع بایدازآن سخن بگوییم.
فرض دوم:مبتنی برحقیقت شرعیه نباشد:بحث مستقلی خواهدبود.
سوال:
هنگامیکه حقیقت شرعیه موردپذیرش قرارنگرفت واستعمال مجازی شد،بحث ازصحیح واعم چه ثمره ای خواهدداشت؟
جواب:
مقدمه:
نهایت چیزی که میشوددرتصویرنزاع گفت این است که بگوییم شارع ازسبک مجازدرمجازاستفاده کرده است.چنانکه تقریبش درجلسه قبل گذشت.
بااین سبک تصویرسازی خواهیم گفت:
این مطلب متفق است که لفظ«صلاه»هم درمعنی صحیح وهم اعم استعمال شده است ولکن کلام دراین است که بنابرحقیقت شرعیه آن معنی مجازی که ابتداءعلاقه بین آن ومعنی حقیقی لحاظ شده است کدام است؟درنتیجه اگردرجایی لفظ استعمال شودوقرینه صارفه فقط درکلام بودحمل برمعنی صحیح شودیااعم؟واین ثمره بحث است.
عبارت آخونداین است:
«کی ینزل الفظ عندقرینه الصارفه علی المعنی المجازی الاول.»
آخوندبه این توجیه اشکال میفرماید:
اولا:این کلام مبتنی براین است که ثابت کنیم این دومعنی مجازی درعرض هم نبوده است وسبک مجازازمجازشکل گرفته است.
ثانیا:ثابت کنیم که بناءشارع مقدس براین مستقرشده است که هروقت معنای مجازاول مقصودباشدفقط قرینه صارفه آورده شود.ولی اگرمعنای مجازدوم اراده شوداحتیاج به قرینه معینه دارد.
هردواین مطالب قابل اثبات نیست.
تحلیل اشکالات مرحوم صدر:
*اشکال براشکال مرحوم آخوند:
این کلام رامرحوم روحانی ذکرکرده است وبهترازایشان مرحوم ایروانی است.
مرحوم روحانی :
بین معانی مجازی طولیت وجودداردواین کلام بلاشبه است که معانی مجازی مثل هم نیستندجراکه بعضی ازآنهابواسطه شدت علاقه زودتربذهن خطورمیکنند.مثل مجازمشهوریااقرب المجازات.
شکافته شدن بحث توسط مرحوم ایروانی:
سه توجیه برای تصویرصحیح واعم بنابرانکارحقیقت شرعیه وجودداردکه دوموردرادراینجاذکرمیکنیم:
توجیه اول:
معانی مجازی درطول هم هستند.یعنی یک معنای مجازی بامعنای حقیقی انس اشددارد.
توجیه دوم:
به علاقه اشدواخف کاری ندارد.بلکه درمعنای مجازی اول رعایت علاقه بامعنای حقیقی ودرمجازدوم رعایت علاقه بین آن ومجازاول شده است وهیچ علاقه ای بین مجازدوم ومعنای حقیقی وجودنداردکه این همان سبک مجازازمجازاست.
امادرجواب مرحوم روحانی میگوییم:
اشکال مرحوم روحانی مبتنی برتوجیه اول است وکلام مرحوم آخوندمبتنی برتوجیه دوم است چراکه فرمایش مرحوم آخوندبه طولیت بین معانی مجازی مرتبط نیست.
نتیجه:
اثبات سبک مجازازمجازامکان پذیرنیست وفرمایش مرحوم آخونددراین قسمت تمام است.
امانسبت به مقدمه دوم مرحوم آخوند:
آخوند:
اگرازقبیل سبک مجاززازمجازباشدنیازبه احرازنداردبلکه ظهورکلام متکلم این است که وقتی درمعنای مجازی استعمال کردوقرینه ذکرنکردقطعامعنای مجازی اول مراداست.
اشکال آخوند:
چنین سیره ای ازجانب عقلاءوجودندارد.چراکه تعدادسبک مجازازمجازانگشت شماراست.حال اگربگوییم این استعمال درزمان معصومین هم بوده است وردعی صورت نگرفته باشدکلامی غریب گفته ایم.
اشکال مرحوم صدربه اصل توجیه:
کبری این توجیه درست است ولی درمقام تطبیق نمیشودچراکه نمیتوان گفت نمازصحیح علاقه بامعنای لغوی داردولی همان علاقه رامعنای اعم نداشته باشد.
اشکال استادبرکلام مرحوم شهید:
اشکال اول:
ایشان هنگامیکه میخواهدبه اصل اشکال کندمیگویدسبک مجازازمجازلازم است ووقتی میخواهدبه آخونداشکال کندمیگویدبعضی ازمعانی درطول بعضی ازمعانی هستند.
اشکال دوم:
اشکال آقای صدراین است که هرعلاقه ای درنظربگیریم بین صحیح واعم بامعنای حقیقی یکسان است لذاسبک مجازازمجازنخواهدبود.
اما،مادرمحل بحث تصویری ارائه خواهیم داد:
اگرمجازاول راصحیح دانستیم:
نمازصحیح بامعنای لغوی به این نحومناسبت داردکه معنای لغوی آن توجه وعطف ومیل است وکسی که نمازصحیح رابجامیآوردبه خداوندتوجه میکندولی اگرکسی پشت به قبله نمازمیخواند(صلاه فاسده)عطف ومیل به مولی ندارد.
لذااعم بامعنای لغوی مناسبت نداردولی بامعنای صحیح مناسبت داردچراکه ارکان مهم صحیح همین هاهستندوعلاقه جزءوکل وجوددارد.
امااگراعم رامجازاول دانستیم:
اگرمولی ببیندطلبه معنای حقیقیش پیدانمیشودومعنای مجازی یکی فاسق باسواداست ودیگری متدین باسواداست.میبیندمردم لفظ طلبه رادرطلبه های عمامه بسراستعمال میکندکه فاسق هستندومجازدوم هم بمناسبت بامجازاول دارد.
